از خشونت تا شادی

عوامل خطر ایجاد کننده خشونت، بسیار متنوع است:

این عوامل گاهی به تنهایی و گاهی همراه با هم عمل می‌کنند. بسیاری بر این عقیده‌اند که بی‌عدالتی و خشونت بسیار به هم وابسته‌اند اما درصد افرادی که فقر و خشونت را با هم مرتبط می‌دانند، کمتر است. در واقع، این‌گونه نیست که فقرا به طور ذاتی خشن‌تر از سایر مردم باشند اما نمی‌توان منکر آن شد که آنها بیش از دیگران از بی‌عدالتی در رنجند و نداشتن قدرت و اختیار، ترس، ناامنی، ناامیدی و افسردگی در آنها بیشتر است که همه این عوامل، در افزایش خشونت در بین فقرا موثرند.

 همزمان با رشد بی‌رویه شهرنشینی، مشکلات اقتصادی مردم به طور چشم‌گیری افزایش می‌یابد. روستاییان مهاجری که جذب شهرها می‌شوند، اغلب جوانانی هستند که از امکانات لازم برای زندگی شهری - صنعتی برخوردار نیستند. شبکه‌های بهداشتی و خدمات شهری نیز پاسخ‌گوی نیازهای سلامت روحی روانی و جسمی این جوانان مهاجر نیست بنابراین خشونت خانگی و اجتماعی در بین حاشیه‌نشینان شهرها روبه افزایش است.
 خشونت رابطه مستقیمی با سوء مصرف مواد به ویژه مواد مخدر دارد. مصرف بیشتر مواد مخدر همزمان با فقر بیشتر ناشی از هزینه‌های تهیه این مواد برای مصرف‌کنندگان، چرخه معیوبی را پدید می‌آورد که اغلب با خشونت عجین می‌شود. علاوه بر این، خشونت در بین گروه‌های قاچاق مواد مخدر نیز شایع است که خود به افزایش خشونت در جوامع مبتلا به این معضل اجتماعی منتهی می‌شود.
 اسناد زیادی در زمینه نقش الکل در وقوع حوادث ترافیکی و جاده‌ای، خودکشی و قتل موجود است. در بسیاری از موارد خشونت، مصرف الکل به عنوان یک عامل زمینه‌ای مطرح است.
هنوز بحث درمورد نمایش تصاویر خشن در تلویزیون، سینما و اینترنت و تاثیر آن در افزایش موارد خشونت علیه خود و دیگران، به پایان مشخصی نرسیده است اما بسیاری معتقدند که مشاهده چنین صحنه‌هایی در ترغیب افراد مستعد به اعمال خشونت‌بار، موثر است.
درگیری محلی نیز بسیاری از زنان، کودکان و سالمندان را قربانی خشونت می‌سازد. در هر نوع درگیری، زنان و کودکان و سالمندان بدون آنکه مورد حمایت ویژه‌ای قرار گیرند، افراد مورد علاقه و خانه‌هایشان را از دست داده و با قحطی و کمبود مراقبت‌های بهداشتی و خدمات اجتماعی روبه‌رو می‌شوند.
▪ جنگ‌‌ها نیز به عنوان یکی از انواع مخرب خشونت، عواقب مستقیم و غیرمستقیم فراوانی را به بار می‌آورند و بسیاری از بی‌نظمی‌های اجتماعی، اقتصادی و موانع جدی ارتقای سلامت و توسعه اجتماعی را به آنها نسبت می‌دهند.
 رابطه بین خصوصیات ژنتیک افراد و تشویق به خشونت از سوی محیط نیز، رابطه حساسی است که نیازمند بررسی بیشتر است. مشاهده رفتارهای تهاجمی بیشتر در دوره نوجوانی و رفتارهای غیرتهاجمی بیشتر در دوران سالمندی، منشایی فیزیولوژیک دارد..
  عوامل کاهنده خشونت نیز متعددند:
کودکان پرورش یافته در محیطی دوست داشتنی و پر از ارتباطات سالم، والدینی دوست داشتنی، مهربان و اجتماعی می‌شوند. برای رشد و تکامل کودکان درگیر در شرایط بغرنجی مانند جنگ و درگیری‌های محلی، حضور بزرگسالانی حامی و دلسوز ضروری است. یکی از عوامل موثر در پیشگیری از خشونت، میزان انعطاف‌پذیری افراد است. انعطاف‌پذیری به معنای ظرفیت یک کودک، فرد یا خانواده یا یک گروه برای مقاومت در برابر حوادث و بحران‌ها و نیز برای اقدامی منطقی مبتنی بر شخصیتی قوی و متکی به نفس است. روابط و تاثیرات متقابل و مثبت بین کودک و اطرافیان بزرگسال او، محیط حمایتی (خانوادگی و اجتماعی) و آموزش مثبت مبتنی بر تشویق و پایش موثر، از جمله عوامل موثر در افزایش انعطاف‌پذیری افراد است. آموزش روش‌های حل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها نیز در کاهش خشونت موثر است. محیط فیزیکی نیز در کاهش خشونت موثر است. برای مثال جامعه‌ای که در آن مصرف الکل، اسلحه گرم و موادمخدر کمتر است، خشونت کاهش می‌یابد.
برای شناخت تاثیر دقیق عوامل حمایتی و کاهنده خشونت، راهی طولانی در پیش است.

دکتر شهرام رفیعی فر 

منبع : روزنامه سلامت